زیری بن عطیه مغراویزیری بن عطیّه مغراوی (متوفای ۳۹۱ق)، رهبر قبیله مغراوه از بربرهای مغرب بود که تحت حمایت منصور بن ابی عامر و خلیفه اموی اندلس هشام دوم بر سرزمین مغرب امارت می‌کرد. او سرانجام به سال ۳۹۱ق براثر جراحات جنگ، درگذشت. ۱ - معرفی اجمالیاو زیری بن عطیّة بن عبدالله بن خزر، بزرگ قبیله مغراوه و از بربرهای زناته بود. ۲ - حکومت بر مغربابوعامر منصور در سال ۳۸۱ق حکومت مغرب دور را به او سپرد و او بر شورش‌های قبایل پیروز شد. در سال ۳۸۲ق در قرطبه نزد منصور رفت. ۳ - تثبیت قدرتپسر عموی زیری یدّو بن یعلای یفرنی، بزرگ قبیله یفرن، بربر زناته، فرصت را غنیمت شمرد و شهر فاس را تصرف کرد. زیری، به مغرب برگشت و پس از نبردی سهمگین، قوای یدّو را دَرهم شکست و او را نابود کرد و سرش را برای منصور بن ابی عامر فرستاد. زیری در سال ۳۸۴ق شهر «وجده» را بنا نهاد تا پایگاه دفاعی منطقه مغرب دور و مغرب میانه باشد و آن را مرکز حکومت خویش قرار داد. ۴ - مخالفت با ابن ابی عامردر سال ۳۸۶ق ندای مخالفت با منصور سرداد و از وی بیزاری جست. منصور نیز سپاهی به فرماندهی یکی از یاران خود (واضح) به مصافِ وی فرستاد که به شکست زیری انجامید و او به منطقه صنهاجه در مغرب میانه عقب نشست. ۵ - حمایت از هشام امویدر مغرب میانه، مردم با سلطان خود بادیس بن منصور بن بلکین اختلاف داشتند. زیری از قبیله مغراوه خواست به او بپیوندند؛ آن ها نیز دعوتش را پذیرفتند و به یاری او شتافتند و او شهر تاهرت و برخی از سرزمین های زاب و تلمسان را تسخیر کرد و به نام هشام بن حکم اموی خطبه خواند. ۶ - وفاتزیری بن عطیه پس از این، نامه‌ای به منصور بن ابی عامر نوشت و خشنودی او را طلب و درخواست کرد تا او را دوباره به حکومت مغربِ دور بگمارد. پیش از آن که جوابی از سوی خلیفه برسد، براثر جراحات وارد بر او، درگذشت و پس از وی، فرزندش المعزّ بن زیری جانشین او شد. ۷ - پانویس۸ - منبععبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۲، ص۳۴۸. رده‌های این صفحه : حاکمان سلسله زیریان | حاکمان مغرب | درگذشتگان سال 391 (قمری) | شخصیت‌های قرن 4 (قمری)
|